İnsomnia (Uykusuzluk)
İNSOMNİA (UYKUSUZLUK)
İnsomnia (uykusuzluk); uykuya dalmakta zorluk, uykuda geçirilen sürenin az olması yada uykunun alınmış yani “fresh” bir uyanmanın olmadığı durumlar için verilen bir addır.
İnsomnia da genellikle insanlar uyumaya şansları olduğu halde ya daha az uyurlar ya da yaşıtlarına göre çok daha az uyurlar. Bu da gündüzleri bazı sorunlar yaşamalarına sebep olur.
Yeterli uyku kişiden kişiye göre değişebilir. Çünkü insomnia uyunan saat miktarı ile ilgili değildir. Uyku ihtiyacı yaşla birlikte azalır.
Uyku yakınması A.B. D ‘ de en sık görülen uyku sorunudur. Kimi zaman çoğu kişi uykusuz yada uykunun kalitesinin düşük olduğu geceler yaşabilir ancak uzun süreli uykusuzluk vaklarının yaklaşık %10 ‘ nu Kronik İnsomnia olarak nitelendirilir.
İNSOMNİA BELİRTİLERİ
- Uykuya dalmakta zorluk veya uykuyu devam ettirmekte zorluk ( gecenin bir yarısı uyanıp bir daha uyuyamama gibi)
- Değişken uyku (bir gece rahat uyuma ama birkaç gece uyku kalitesinde düşme)
- Gündüz uyku halli ve yorgunluk
- Unutkanlık
- Konsantrasyon bozukluğu
- Sinirlilik
- Anksiyete
- Depresyon
- Düşük motivasyon ve enerji
- İşte artan hatalar ve kazalar
Bir çok kişi için uykusuzluk iş hayatını, performansını, kişilerle ilişkilerini etkileyen bir durumdur.
Uykusuzluk çeken kişilerde uyku hissinde bir bozulma da söz konusudur. Sanki hiç uyumamış veya uyku hissetmiyormuş gibi bir duygu gelişebilir. Uykuya dalarken uykunuz yokmuş gibi, gündüzleri ise hiç uyumamış ve uykulu hissedebilirsiniz. Bu kendinizi yorgun hissetmenizi sağlar. Uyku-uyanma sistemi ile ilgili vücudun bir sorunu olduğu düşünülebilir.
Kötü bir uykudan sonra ciddi sorunlar yaşanabilir. Bu artarak kişinin yine uyku uyuyamayacağı, bir sonraki gece de aynı sorunu yaşayacağı hissi ile giderek artan bir stres ve endişe geliştirebilir. Ancak burada önemli olan kişinin bir uyku döngüsü yakalaması gerektiğinin ve uykuya dalamasa bile yatağa giderek bunun için çaba sarf etmesi gerektiğini bilmesidir.
İNSOMNİA NEDENLERİ
Pek çok sebebi olmakla ve bir çok türü de olmakla birlikte. Kısa süreli “İnsomnia” denilen uykusuzluk tipi yaklaşık 3 ay kadar sürer ve genellikle stres asıl sebeptir.
- Çevresel faktörler (ısı, ışık, gürültü, v.b.)
- Yaşamdaki değişiklikler (boşanma, işten ayrılma,sevgiliden ayrılma v.b.)
- Hastalık, cerrahi (ameliyat) sonrası veya ağrı kaynaklı
- Kullanılan kahve (kafein), bazı ilaçlar (teofilin, beta blokerler, steroidler, tiroid replasman ilaçları ve astım inhalerleri gibi), yasadışı uyuşturucu (kokain ve metamfetamin), ya da alkol
Kısa süreli uykusuzluk genellikle stres faktörleri ortadan kalktığı zaman düzelir.
Jet lag denilen saat dilimleri arasındaki uyumsuzluktan kaynaklanan uykusuzluk da sık karşılaşılan bir durumdur. Bu tür durumlarda birkaç gün içinde sorun çözülür.
Bir diğer yaygın olduğu durum gece vardiyasında çalışanlardır. Bu durumda vardiya değişiklikleri veya uyku ritminin değişmesi ile kısa sürede sorun çözülebilir.
Uzun süreli uykusuzluk daha uzun süren bir uykusuzluk tipidir. Genellikle sebepleri arasında:
- Ruh sağlığı bozuklukları, anksiyete bozuklukları (panik atak v.b.), travma sonrası stres bozukluğu gibi sebepler
- Tıbbi hastalıklar özellikle ağrı, nefes darlığı oluşturan hastalıklar gibi
- Nörolojik hastalıklar Parkinson, Alzheimer hastalıkları gibi
- Uyku apnesi, huzursuz bacak sendromu gibi
- İlaç ve yasadışı uyuşturucu kullanımı sayılabilir.
Kısa süreli uykusuzluk genelde uyku ihtiyacı veya uyku yoksunluğu ile karıştırılır.
Kısa süreli bir uyku veya uykusuzluk bir çok insan arasında çok yaygındır. Bazı insanlar kısa süreli bir uykudan sonra bile rahatça gündüz çalışabilir ve günlük aktivitelerini yerine getirebilirler. Bunlara “kısa uyuyucular” denilebilir. Bunların genelde uyku sorunları yoktur. Yaşlandıkça da uyku ihtiyacı azalacağından uyku sorunundan bahsetmek doğru olmaz. Gündüz uyku ihtiyacı duymak da kişide uyku sorunu olduğu anlamına gelmeyebilir.
Uyku sorunu için gündüz çalışma hayatını, aktivitelerini etkileyecek sorunların ortaya çıktığı, uykusuzluk sorunlarından bahsetmek daha doğru olur.
Kronik uykusuzluk ta 8 saat yatağın içinde kalsa dahi uyuyamadığı durumlar için tanımlanabilir.
Bu tür durumlarda da gündüz uyku halinin devam etmesi normaldir. Uyku için yeterli zaman ayrılmasına rağmen uyuyamama ki bunların içinde hastalık, ağrı gibi durumları dahil etmeden ifade edilmelidir ki kronik uykusuzluk olarak tanımlanır.
TANI
Öncelikle uyku sorunlarınız için mutlakla bir doktora danışmanızda fayda olacaktır. Doktorunuz size uyku durumunuzla ilgili sorular sorabilir, bazı testler yapabilir. Bunun dışında ( psikolojik sorunların) fiziksel hastalıklar içinde doktorunuzun bir araştırma yapması gerekebilir.
Bazı laboratuar testleri de uyku sorunları için tanı da kullanılır. Bunlar polisomnografi ve Aktigrafi’dir.
Polisomnografi: EEG bulguları, göz hareketleri, elektromyografi , oksijen saturasyonu, el ve bacak hareketleri, nefes akışı, göğüs ve karın hareketlerinin uyku boyunca ve genellikle tüm gece kayıt edilmesidir. Polisomnografi rutin uykusuzlukda gün içi uykululuk olmadıkca ve primer bir uyku bozukluğundan şüphe etmedikçe ve uykusuzluk davranış ve ilaç tedavilerine cevap vermiyor olmadıkça önerilmez.
Aktigrafi: Uyku ve uyanıklıkta hareketliliği vücuda hiçbir kablo bağlamadan ölçen yeni bir tekniktir. Bileğe takılan saat büyüklüğünde bir aletle kaydedilir. Bir hareket detektörü ve hafızası olup 2-3 hafta boyunca hareket ve hareketsizlikleri hafızasına kaydeder. Uyku uyanıklık siklüsünün uzun süre incelenmesi için ideal bir alettir (29-31). Uyku günlüklerini desteklemek için ve günlerdir uyumuyorum gibi değişik şikayetlerin değerlendirilmesi kullanılır.
TEDAVİ
Uykusuzluk sorunun tedavisi için mutlaka doktorunuzla görüşerek bir süreç başlatılması buna göre yapılacak muayene ve testlerin sonucunda profesyonel önerileri değerlendirmek gereklidir